ไอทีกับสังคมไทย

        ความก้าวหน้าของเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร (หรือไอซีที - Information and Communication Technology) ในปัจจุบันนั้นอาจพิจารณาได้ในสามด้านด้วยกัน

        ด้านแรก คือความก้าวหน้าที่เกี่ยวกับตัวเทคโนโลยีเอง นั่นคือการปรับปรุงอุปกรณ์ไอซีทีที่มีใช้อยู่เดิมให้มีสมรรถนะมากขึ้น หรือมีขนาดเล็กลงแต่มีความสามารถมากขึ้น เช่น คอมพิวเตอร์ขนาดพกพาที่มีความจุมากขึ้น มีฟังก์ชันงานภายในตัวมากขึ้น หรือคอมพิวเตอร์ขนาดโน้ตบุ๊กที่มีน้ำหนักเบา และทำงานได้รวดเร็วขึ้น อุปกรณ์ไอซีทีแบบใหม่ที่ค่อนข้างโดดเด่น ก็คือ กล้องถ่ายภาพดิจิทัลที่วางขายกันมากมายหลายยี่ห้อ เครื่องเล่น MP3 ที่มีหลากหลายรูปแบบ หน่วยความจำแบบ Flash Memory ที่มีความจุเพิ่มมากขึ้น และราคาย่อมเยากว่าเดิม หรือความก้าวหน้าด้านหุ่นยนต์ที่กำลังได้รับความสนใจมาก จนกระทั่งมีข่าวว่าประเทศเกาหลีกำลังกำหนดเป็นนโยบายว่าในปี 2020 ทุกบ้านจะต้องมีหุ่นยนต์รับใช้หนึ่งตัว ที่สำคัญไม่น้อยก็คือเทคโนโลยีโทรคมนาคมแบบบรอดแบนด์และแบบไร้สายที่ก้าวหน้าทางด้านความเร็วและการกระจายจุดรับสัญญาณไปยังบริเวณต่าง ๆ

        ด้านที่สองก็คือ ความก้าวหน้าด้านการประยุกต์ไอซีที ความก้าวหน้าด้านนี้มีมากมายจนเหลือวิสัยที่จะนำมาจาระไนได้หมดสิ้น แต่ในที่นี้ขอสรุปว่าอาจแบ่งออกได้เป็นอีกสองลักษณะ คือ

• ความก้าวหน้าในรูปแบบและลักษณะของการประยุกต์ ในเรื่องนี้หมายความว่ามีผู้ประยุกต์ไอซีทีในด้านต่าง ๆ เพิ่มมากขึ้นในแบบที่เราไม่เคยเห็นมาก่อน เช่น การจัดทำเครื่องสแกนเนอร์ที่สามารถใช้อ่านหนังสือหรือข้อความบนกระดาษให้เราฟังได้ การใช้เครื่องจำหน่ายสลากกินแบ่งแบบออนไลน์ (ซึ่งคิดเป็นโครงการมานาน แต่ผู้รับผิดชอบได้แต่ดึงเข้าดึงออก ไม่กล้านำออกให้บริการ) การขายสินค้าและบริการผ่านระบบอินเทอร์เน็ต การจัดทำระบบการเรียนการสอนแบบอีเลิร์นนิง (e-Learning) การใช้คอมพิวเตอร์แสดงตำแหน่งของรถยนต์บนแผนที่ซึ่งแสดงอยู่บนจอภาพที่คอนโซลของรถยนต์ ฯลฯ การประยุกต์เหล่านี้กำลังเกิดขึ้นในทุกวงการอาชีพ และกำลังมีมากขึ้นตามสติปัญญาและจินตนาการของผู้คิดค้น
• ความก้าวหน้าในด้านเทคนิควิธีการพัฒนาซอฟต์แวร์ ในเรื่องนี้หมายความถึงการคิดค้นเทคนิคที่ทำให้ผู้พัฒนาระบบงานและซอฟต์แวร์ สามารถสร้างสรรค์งานได้รวดเร็วขึ้น และ ถูกต้องมากขึ้นกว่าเดิม ความก้าวหน้านี้เราไม่ค่อยตระหนักมากนักว่ามีบทบาทอย่างไร แต่ถ้าหากลองพิจารณาวิธีการเขียนโปรแกรมประยุกต์แต่เดิมมานั้นจะพบว่า ในยุคแรก ๆ การเขียนโปรแกรมด้วยภาษาระดับสูงนั้นค่อนข้างยากมากและมีโอกาสผิดพลาดได้ง่าย ผู้เขียนโปรแกรมจะต้องมีความรู้เกี่ยวกับภาษาระดับสูงและวิธีถ่ายทอดรายละเอียดของงานออกมาเป็นโปรแกรม ถ้าไม่รู้วิธีถ่ายทอดก็เขียนโปรแกรมไม่ได้ ต่อมาได้มีผู้คิดค้นวิธีการเขียนโปรแกรมเชิงวัตถุ (Object Oriented Programming) ทำให้การเขียนโปรแกรมง่ายขึ้นมาก เนื่องจากภาษาเชิงวัตถุนั้นมีกลไกสำหรับสร้างโปรแกรมย่อย (component) สำหรับเรียกมาประกอบขึ้นเป็นโปรแกรมใหญ่ และทำให้ผู้เขียนโปรแกรมทำงานได้ง่ายขึ้น แต่ปัจจุบันนั้นยังมีเทคนิคใหม่ ๆ เกิดขึ้นอีก เช่น Service oriented architecture หรือ SOA เป็นเทคนิคใหม่ที่ทำให้เขียนโปรแกรมและงานประยุกต์ได้ง่ายมากยิ่งขึ้นไปอีก ทำให้บริษัทและหน่วยงานสามารถสร้างงานประยุกต์ได้เร็วทันกับการเปลี่ยนแปลงของกระบวนการธุรกิจที่ต้องปรับตัวอยู่เสมอ

        ด้านที่สามเป็นความก้าวหน้าหรือความเปลี่ยนแปลงในรูปแบบของการปฏิบัติงานระหว่างหน่วยงานและบริษัทต่าง ๆ หรืออีกนัยหนึ่งจะเรียกว่าเป็นการเปลี่ยนแปลงทางด้านวัฒนธรรมการทำงานของคนในองค์กรต่าง ๆ ก็ได้ ความก้าวหน้านี้ส่วนหนึ่งมีความเกี่ยวพันกับกลยุทธ์ทางธุรกิจ ส่วนหนึ่งเกี่ยวกับกระแสโลกาภิวัตน์ และ อีกส่วนหนึ่งเป็นผลมาจากความก้าวหน้าด้านไอซีทีที่กล่าวไปแล้วข้างต้น เราสามารถพิจารณาความก้าวหน้าด้านที่สามนี้ใน สาม ลักษณะดังนี้

• ความก้าวหน้าในด้านการบูรณาการ พัฒนาการของไอซีทีได้เปลี่ยนการปฏิบัติงานแบบโดดเดี่ยวเป็นเอกเทศ หรือ ตัวใครตัวมัน เป็นแบบบูรณาการมากขึ้น ผลของการบูรณาการงานไอซีทีในหน่วยงานรัฐที่รัฐบาลต้องการเห็นก็คือการปฏิบัติงานแบบเบ็ดเสร็จ หรือ One Stop Service ซึ่งเรื่องนี้คณะกรรมการเทคโนโลยีสารสนเทศแห่งชาติเคยกำหนดไว้เป็นนโยบาย ICT2000 มาแล้ว และขณะนี้เริ่มพอจะมองเห็นเป็นรูปธรรมแล้ว เช่น สำนักงานส่งเสริมอุตสาหกรรมซอฟต์แวร์แห่งชาติ (Software Industry Promotion Agency หรือ SIPA) ได้จัดทำโครงการ e-Tourism Collaboration โดยจัดทำเว็บที่รวมจุดเชื่อมโยงไปยังเว็บของบริษัทต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับการท่องเที่ยว เช่น สายการบิน โรงแรม บริการรถเช่า สนามกอล์ฟ ฯลฯ เพื่อให้ผู้สนใจจัดโปรแกรมการท่องเที่ยว จองที่พัก จองบัตรโดยสาร และ จัดรายการเดินทางได้ด้วยตัวเองโดยอาศัยเว็บแรกเป็นตัวเชื่อมโยง วิธีนี้จะทำให้เกิดความสะดวกแก่นักท่องเที่ยวมากทีเดียว
• ความก้าวหน้าในการทำงานแบบที่ใดและเมื่อใดก็ได้ ระบบอินเทอร์เน็ตได้เอื้ออำนวยให้เกิดการทำงานแบบ telecommuting คือ ผู้ปฏิบัติงานอาจนั่งทำงานอยู่ที่บ้าน โรงแรม หรือ ณ สถานประกอบการของพันธมิตร หรือที่อื่น ๆ และอาจทำงาน ณ เวลาใดก็ได้ การทำงานแบบนี้ต่างไปจากการทำงานแบบเดิม ซึ่งผู้ปฏิบัติงานต้องเดินทางไปทำงานในสำนักงานตามเวลาที่กำหนด เมื่อเลิกงานแล้วก็กลับบ้าน การทำงานแบบเดิมนั้นทำให้คนหลายคนขาดโอกาสที่จะหารายได้เพราะไม่สามารถเดินทางได้ เช่น มารดาที่ต้องเลี้ยงบุตรอยู่กับบ้านเพราะไม่สามารถหาพี่เลี้ยงเด็ก หรือ ผู้พิการที่มีความรู้ความสามารถแต่เดินทางไปสำนักงานไม่ได้ อย่างไรก็ตามการทำงานในลักษณะนี้เหมาะกับผู้ที่สามารถบังคับตนเองให้ทำงานได้จริงจัง ไม่ใช่ทำบ้างหยุดนอนบ้าง นอกจากระบบอินเทอร์เน็ตแล้ว ความก้าวหน้าของเทคโนโลยีโทรศัพท์เคลื่อนที่ ทำให้พนักงานกับหน่วยงานสามารถติดต่อสื่อสารกันได้ตลอดเวลา ไม่ว่าพนักงานนั้นจะอยู่ที่ใด หากพนักงานมีปัญหาและต้องการปรึกษากับผู้บริหารก็สามารถติดต่อกับผู้บริหารได้เสมอ
• ความก้าวหน้าทางด้านการสั่งสมและนำเสนอข้อมูลข่าวสาร ในอดีตการค้นหาข้อมูลข่าวสารใด ๆ เป็นเรื่องยากมาก เพราะแหล่งข้อมูลที่จะพึ่งพาได้มีแต่เพียงห้องสมุดเท่านั้น และห้องสมุดสาธารณะในประเทศไทยก็มีน้อย ส่วนหน่วยราชการนั้นถึงแม้จะเป็นแหล่งใหญ่ของข้อมูลข่าวสาร แต่ในอดีตการจะขอข้อมูลข่าวสารจากหน่วยราชการก็เป็นเรื่องยาก เพราะมักจะถือนโยบายปกปิดเป็นหลัก แต่เมื่อสิบปีมานี้ประเทศไทยได้ตราพระราชบัญญัติข้อมูลข่าวสารราชการขึ้นโดยกำหนดให้หน่วยงานราชการต้องเปิดเผยข้อมูลข่าวสารราชการแก่ประชาชน ยกเว้นในกรณีที่เป็นเรื่องความมั่นคงของประเทศหรือเรื่องเกี่ยวกับพระมหากษัตริย์เท่านั้น ทำให้หน่วยงานต้องเปิดเผยข้อมูลมากขึ้นก็จริงอยู่ แต่การที่ผู้ต้องการข้อมูลข่าวสารซึ่งอยู่ที่ กทม. ต้องการขอข้อมูลจากสำนักงานจังหวัดเชียงใหม่ก็เป็นเรื่องยากอยู่ดี ปัจจุบันระบบอินเทอร์เน็ตได้ทำให้บริษัทและหน่วยงานต่าง ๆ เริ่มสนใจนำข้อมูลข่าวสารต่าง ๆ มาบรรจุลงในเว็บของตนเพื่อเผยแพร่ให้คนทั่วไปได้รับทราบมากขึ้น ที่สำคัญก็คือสำนักข่าว และบริษัทหนังสือพิมพ์ต่าง ๆ ก็ได้จัดทำเว็บบรรจุข่าวสารเผยแพร่ตลอดเวลา ทำให้เราสามารถอ่านข่าวสารได้ไม่ว่าจะอยู่ที่ใดในโลก ขณะเดียวกันเว็บก็เป็นตัวกลางให้กลุ่มคนต่างเพศ ต่างอายุ ต่างอาชีพ ได้มาถกเถียงอภิปรายปัญหาต่าง ๆ กันได้ แม้ในบางครั้งจะใช้ถ้อยคำรุนแรงและหยาบคายจนน่าจะเกิดความโกรธขึ้ง แต่ก็คงไม่เกิดการทะเลาะวิวาทเหมือนกับการอภิปรายโต้เถียงกันซึ่งหน้า ที่สำคัญก็คือ ปัจจุบันนี้พนักงานในหน่วยงาน นักเรียน และ นักศึกษาสามารถใช้เว็บในการค้นหาข้อมูลข่าวสารเพื่อประกอบการเรียนรู้ได้ง่ายขึ้น

        ความก้าวหน้าต่าง ๆ ทางด้านเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารคงจะขยายตัวอย่างต่อเนื่องไปอีกนาน และเราก็คงมีโอกาสเห็นเทคโนโลยีแบบใหม่ อุปกรณ์แบบใหม่ และงานประยุกต์แบบใหม่ที่น่าตื่นตาตื่นใจอีกมากในอนาคต