สติกับชีวิตประจำวัน

        ในระยะหลังนี้มีข่าวทางหน้าหนังสือพิมพ์หลายต่อหลายครั้งเกี่ยวกับผู้ที่ผิดหวังต่อชีวิตอย่างรุนแรงและคิดอะไรไม่ออกเพราะดูเหมือนว่าทุกสิ่งทุกอย่างจะเป็นทางตันไปเสียหมด จึงตัดสินใจกระโดดตึกฆ่าตัวตาย หรือฆ่าคนในครอบครัวตัวเองก่อนแล้วจึงฆ่าตัวตาย นอกจากนี้ยังมีผู้ที่บันดาลโทสะขึ้นมาอย่างแรงกล้าจนไม่คิดหน้าคิดหลัง หน้ามืดตามัวไปหมด เมื่อความโกรธพลุ่งแรงขึ้นก็ฉวยอาวุธทำร้ายผู้อื่นตายไป แต่ในที่สุดตนเองก็ต้องได้รับโทษจำคุกเพื่อชดใช้กรรมนั้น เป็นอันจบสิ้นอนาคตตามไปด้วย

        เหตุการณ์ที่เกิดซ้ำแล้วซ้ำเล่าทำนองนี้สาเหตุใหญ่มาจากการขาดสติพิจารณา และการขาดการฝึกอบรมให้รู้เท่าทันจิตของตนเอง

        คนเราทั่วไปนั้นคิดอะไรร้อยแปดอยู่เสมอ ในวินาทีหนึ่งอาจคิดเรื่องต่าง ๆ ไปได้มากมายไม่สามารถทำให้ความคิดหยุดนิ่งได้ ส่วนใหญ่แล้วเรื่องที่เราคิดก็วกวนอยู่ที่สองเรื่อง อย่างแรกก็คือเรื่องในอดีต คือคิดถึงเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นแล้ว เช่น คิดคับแค้นใจที่คนนั้นพูดไม่ดีหรือทำตัวไม่ดีกับเรา หรือ เราเคยมีความสุขเพลิดเพลินกับสิ่งโน้นสิ่งนี้ อย่างที่สองก็คือเรื่องของอนาคตที่ยังไม่เกิด เช่น คิดว่าหากไปพบกับคนโน้นคนนี้ เราจะพูดอย่างนี้เพื่อให้เกิดอย่างโน้นอย่างนี้

        ผมเองก็คิดในลักษณะทั้งสองนี้เป็นประจำ เมื่อผมเขียนเรื่องเกี่ยวกับข่าวต่าง ๆ ในตอนต้นบทความนี้ ผมกำลังคิดถึงเรื่องอดีต และ ผมกำลังคิดเรื่องเกี่ยวกับเรื่องอนาคตต่อไปว่า หากคนเราไม่หุนหันพลันแล่นเสียแล้ว ความยุ่งยากของชีวิตและสังคมจะลดลงได้มากทีเดียว

        แต่สิ่งที่ผมและคนทั่วไปคิดกันน้อยหรือแทบไม่ได้คิดเลยก็คือคิดถึง เรื่องปัจจุบัน

        เรื่องปัจจุบันนั้นไม่ใช่เรื่องที่เกี่ยวกับว่าวันนี้ตอนเย็นเลิกงานแล้วเราจะไปไหน หรือเรากำลังจะขึ้นรถสายไหนไปทำงาน เพราะนั่นก็ยังคงเป็นเรื่องของอนาคต

        เรื่องปัจจุบันนั้น เป็นเรื่องที่อยู่เฉพาะหน้าของเราอยู่ ณ วินาทีนี้ เช่น เรากำลังเห็นอะไร และ เรากำลังฟังอะไร

        ความคิดที่เป็นปัจจุบันโดยทั่วไปนั้นเกิดขึ้นแว่บเดียวจริง ๆ แล้วต่อจากนั้นความคิดก็จะกลับเป็นเรื่องเกี่ยวกับอดีตหรืออนาคตไปอีก

        ยกตัวอย่างเช่น เมื่อเรากำลังดูการถ่ายทอดแข่งขันฟุตบอลอยู่ และเห็นอองรีเตะลูกสุดสวยเข้าประตูทีมบราซิล เราก็เริ่มคิดต่อไปในแว่บนั้นเองว่า นักฟุตบอลบราซิลจะทำอย่างไรต่อไป จะแก้คืนได้หรือไม่ ถ้าหมดครึ่งเวลาแล้วโค้ชจะทำอย่างไรต่อไป ฯลฯ เห็นไหมครับว่าเรากำลังคิดเลยออกไปจากปัจจุบันเสียแล้ว

        โดยปกติแล้วความคิดทำนองนี้อาจเกิดขึ้นได้ในชั่วไม่กี่วินาทีต่อมา แล้วจากนั้นความคิดของเราก็จะเตลิดไปถึงเรื่องการแข่งขันรอบต่อไปว่าถ้าฝรั่งเศสเอาชนะได้ในรอบนี้ก็จะต้องไปพบกับโปรตุเกส แล้วใครจะเป็นผู้ได้เข้าชิงรอบสุดท้าย ถ้าได้เข้าชิงจะชิงกับใคร และใครน่าจะเป็นผู้ชนะ แล้วเวลานี้เราได้เขียนไปรษณียบัตรส่งชื่อทีมไปให้ผู้จัดรายการชิงโชคตามหนังสือพิมพ์ต่าง ๆ แล้วแต่ไม่มีชื่อทีมฝรั่งเศส คงจะต้องลงมือเขียนใหม่แล้ว

        เห็นไหมครับว่า โดยรวมแล้วความคิดของเราไม่ได้อยู่กับปัจจุบันเลยทั้ง ๆ ที่กำลังชมโทรทัศน์อยู่โดยไม่ได้ละสายตาไปจากจอด้วยซ้ำไป

        การที่เราไม่สามารถอยู่กับปัจจุบันได้แบบนี้แหละครับที่นำไปสู่เหตุการณ์น่าเศร้าทั้งหลายที่เป็นข่าวอยู่ทุกเมื่อเชื่อวัน

        ด้วยเหตุนี้เอง ผู้รู้จึงสอนให้เรานับหนึ่งถึงสิบก่อนเมื่อเวลาโกรธ เพื่อที่จะได้ไม่ทำให้โทสะเพิ่มความร้อนแรงมากขึ้นจนลืมตัว การนับหนึ่งถึงสิบก็คือการพยายามให้ตนเองอยู่กับปัจจุบัน

        แต่การนับหนึ่งถึงสิบนั้นอาจไม่เกิดผลก็ได้ ถ้าหากขณะที่เรานับอยู่นั้นเรายังไม่สามารถจับความรู้สึกอันเป็นปัจจุบันได้ว่าเรากำลังเกิดโทสะ

        ดังนั้นเราจึงจำต้องรู้ตัวก่อนว่าเราเกิดโทสะขึ้นแล้ว ต่อจากนั้นจึงเริ่มต้นนับหนึ่งถึงสิบเพื่อช่วยให้โทสะนั้นลดลง

        ประเด็นจึงกลับมาอยู่ที่สติ ถ้าหากเรามีสติอยู่เสมอ เราก็จะรู้ตัวทั่วพร้อมอยู่เสมอ เมื่อจิตใจขุ่นมัวหรือมีโทสะขึ้นเราก็รู้ เมื่อรู้ก็ยับยั้ง และหยุดโทสะนั้นได้

        การที่คนเราหุนหันพลันแล่นและด่วนทำอะไรที่ไม่ควรไปโดยไม่ได้คิดหน้าคิดหลังนั้น อาจสามารถลดลงได้ด้วยการมีสติตามให้ทันปัจจุบัน แต่การมีสตินั้นไม่ใช่เรื่องง่าย จำเป็นต้องฝึกอยู่เสมอ และต้องทำเป็นประจำจนกว่าจะเป็นนิสัย เพราะใจเรานั้นคุ้นเคยกับการคิดกลับไปในอดีต และคิดไปถึงอนาคตมากกว่าจะจดจ่อกับเหตุการณ์ปัจจุบัน

        การฝึกสตินั้นมีผู้เขียนวิธีฝึกเอาไว้มากมายแล้ว เราอาจค้นหาจากเว็บมาฝึกได้ง่าย ๆ เรื่องฝึกสตินี้หลายต่อหลายคนก็ทราบดีว่ามีประโยชน์ แต่กระนั้นคนที่ฝึกสติจริง ๆ ก็ยังมีจำนวนน้อย คนที่ไม่ฝึกนั้นส่วนมากคิดกันว่าการฝึกสติเป็นเรื่องของศาสนา เป็นเรื่องของคนแก่ รอไว้อายุมากก่อนค่อยฝึกก็ได้ แต่เมื่ออายุมากขึ้นจะพบว่าการฝึกก็กลับยากตามอายุด้วย ผลสุดท้ายก็คือหมดโอกาสที่จะฝึกให้ได้ผล

        ผมอยากทำความเข้าใจไว้ในที่นี้ว่า การฝึกสตินั้นเป็นเรื่องที่ควรทำทั้งชีวิต ถ้ายังไม่เคยฝึกก็เริ่มต้นฝึกได้เลย และควรจะลงมือฝึกตั้งแต่วินาทีนี้ ไม่ต้องรอไปเดือนหน้า ปีหน้า เพราะการฝึกสติก็คือเรื่องของการมีชีวิตนั่นเอง

        หากใครต้องการรู้ซึ้งถึงเรื่องการมีชีวิต ก็พึงฝึกสติเสียแต่บัดนี้เถิด